Ahmet Akgündüz

Karşılaştırmalı Mecelle-i Ahkam-ı Adliye Mecelle Tadilleri ve Gerekçeleriyle Birlikte

Osmanlı Devleti'nin Medeni Kanunu demek olan Mecelle'nin hukuk tarihi­miz ve İslam Hukuku açısından ne kadar ehemmiyetli olduğunu tekrar etmeye ihtiyaç yoktur. İster Türkiye'de, ister İslam aleminde ve isterse Batı'da ve Amerika'da, Osman­lı Devleti, İslam Hukuku ve İslam Hukukunun tedvini hakkında araştırmalar yapan herkes, mutlaka bu kıymetli hukuki düzenlemeye müracaat etme ihtiyacı bulunmak­tadır. Mecelle-i Ahkam-ı Adliye, Osmanlı döneminde defalarca basılmıştır; hatta Fransızca ve Arapça baskıları da yapılmıştır. Latin harfleriyle olan en meşhur baskısı ise, merhum Ali Himmet Berki'ye aittir. Mecelle'nin hazırlanışı, ta'dilleri ve ilave maddeler konusunda Türkçe neşredilen en önemli çalışmalar, Prof. Dr. Osman Öztürk ve Prof. Dr. Osman Kaşıkçı'nın doktora tezleridir. Son çalışma Osmanlı Araştırmaları Vakfı tarafından basılmıştır. Biz Mecel­le'nin tamamını, ta'dilleir ve esbab-ı mucibe layihaları ile yaklaşık 4500 sayfayı bulan İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı isimli üç ciltlik kitabımızda neşretmiş bulunuyoruz. Ancak bu çalışmalar araştırmacıları ve okuyucuları bir noktada tatmin etmemiş­tir. Berki'ye ait eser mukayeseden ve de Mecelle ta'dilleri ile esbab-ı mucibe layihala­rından mahrumdur; Öztürk ve Kaşıkçı'ya ait eserler ise, Mecelle'nin metnini ihtiva etmemektedir. Bizim üç ciltlik eserimiz ise çok geniş olduğundan el kitabı olmaya uy­gun değildir. Bu sebeple Karşılaştırmalı Mecelle-i Ahkam-ı Adliye adı altında ve tek cilt halinde yeniden neşretme ihtiyacını hissettik ve gelen talepleri karşılamaya çalıştık. Bu eseri bazı özellikleri şunlardır: l) Mecelle'nin bütün maddelerinin tamamını, eski de olsa Türk Medeni Kanunu ve Kadri Paşa'nın Ahval-i Şahsiye ve Mürşid'ül-Hayran'ı gibi hukuki düzenlemelerle mu­kayese ederek kitaba aldık. 2) Mecelle Ta'dil Komisyonlarının elinden geçen bütün tadilleri kitaba ekledik. 3) Mecelle'nin mevcut olduğu kadarıyla ayrı ayrı kitaplarına ait esbab-ı mucibe layihalarını kitaba aldık. 4) En önemlisi de, genç araştırmacılara kolaylık olsun diye Mecelle'nin Osmanlıca metnini de kitaba ek olarak koyduk. Ümit ederiz ki, İslam Hukuku ve Türk Hukuk Tarihi çalışmalarına katkıda bulu­nur.

İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı 3 Cilt Takım

I. CİLT: Kamu Hukûku- I II. CİLT: İSLAM ÖZEL HUKUKU-I (Şahsın Hukuku-Aile Hukuku) III. CİLT: İSLAM ÖZEL HUKUKU-II Üç büyük ciltte tamamlanarak okuyucuya sunulan "İSLÂM VE OSMANLI HUKÛKU KÜLLİYÂTI" müftüler ve vâizler için bir fetvâ ve fıkıh el kitabı; hukuk tarihi öğrencileri ve araştırmacıları için tam bir başvuru eseri; İlahiyatçılar ve özellikle de İslâm Hukuku alanında merakı olanlar ve araştırma yapacaklar için olmazsa olmaz bir temel kaynak ve nihayet hukuk alanında çalışan hâkimler ve yasama organları üyeleri için ise tam bir mukayeseli hukuk külliyâtı olma özelliğini taşımaktadır. İslam Ve Osmanlı Hukuku Külliyâtı'nın Kamu Hukûku- I adını taşıyan birinci cildinde konular, 1147 sayfa ve altı kitap başlığı altında okuyucuya takdim edilmektedir. Birinci Kitap: Hukûkun Genel Prensipleri. İkinci Kitap: İslâm Anayasa ve İdâre Hukûku. Üçüncü Kitap: İslâm Ceza Hukûku. Dördüncü Kitap: Malî Hukuk. Beşinci Kitap: İslâm Usûl (Yargılama) Hukûku. Altıncı Kitap da ise İslâm Devletler Umûmî Hukûku incelenmektedir. Külliyâtın İSLAM ÖZEL HUKUKU-I (Şahsın Hukuku-Aile Hukuku) adını taşıyan ikinci cildi 1840 sayfadır. Eser iki kitap ve her kitap iki kısıma ayrılmıştır. BİRİNCİ KİTAP da İSLAM ŞAHIS HUKUKU İki kısma ayrılarak, BİRİNCİ KISIMDA İSLAM ŞAHSIN HUKUKUNUN NAZARİI ESASLARI incelenmiştir. İKİNCİ KİTAP DA iki kısma ayrılmış BİRİNCİ KISIMDA da İSLÂM AİLE HUKUKUNUN NAZARİ ESASLARI incelenmiştir. İKİNCİ KISIM da ise İSLÂM AİLE HUKUKU İLE İSLÂM AİLE HUKUKU İLE ALAKALI HUKUKÎ METİNLER ve İslam aile hukuku ile alakalı kânûnlaştırma faaliyetlerine ve özetlenmiş şu metinlere yer verilmiştir: 1865 Tarihli Kadri Paşa'nın El-Ahkâm Eş-Şer'iyye Fî'l-Ahvâli'ş- Şahsiye (Md. 1-584) 1905 Tarihli Mehmed Bahâ'eddin Efendi'nin Necâh Fi Ahkâmi'n-Nikâh Adlı Ahkâm-ı Şahsiyesi 1915 Tarihli Ali Haydar Efendi'nin Kitâbü'n-Nafakât El-Cüz'ü'l-Evvel Mine'l- Ahkâmi'ş-Şeri'yyeh Fi'l-Ahvâli'ş-Şahsiye adlandırdığı ve kendisinin müstakil olarak hazırladığı kanun taslağı. 1916 Tarihli Fetvâhâne-i Âlî'nin hazırladığı Kitâbu't-Nikâh 1916 Tarihli Fetvâhâne-i Âlî'nin hazırladığı Kitâbu't-Talâk. 1917 tarihli Hukuk-ı Aile Kararnâmesi (Münâkehât Ve Müfârakât). 1923 Tarihli Ahkâm-ı Şahsiye Komisyonu Zabıtları ve son Osmanlı Aile Kânûnu layihası. 1923 Tarihli Nafaka Hakkında Kânûn Lâyihası. Külliyâtın İSLAM ÖZEL HUKUKU-II isimli üçüncü cildi ise iki ana kısma ayrılmış, BİRİNCİ KISIM da, İSLÂM MİRAS HUKÛKUNUN NAZARÎ ESASLARI, İKİNCİ KISIM da ise Miras Hukuku-Borçlar Hukuku-Eşya Hukuku-Ticâret Hukuku-Devletler Hususî Hukuku incelenmiştir. Ayrıca Külliyâtın 1206 sayfalık son cildinde 120 sayfayı bulan bir İslam ve Osmanlı Hukuku Kaynakçası ile ayrıntılı bir kavram fihristi de yer almaktadır.

İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı 3. Cilt - Özel Hukuk 2

İslâm Ve Osmanlı Hukuku Külliyâtının üçüncü cildinde, İkinci ciltteki ÖZEL HUKUK'un konularına devam edilmektedir, ÜÇÜNCÜ KİTAP: MİRAS HUKUKU BİRİNCİ KISIM: İslâm Miras Hukûkunun Nazarî Esasları, İKİNCİ KISIM: İslâm Miras Hukûku Metinleri: 1. 1915 Tarihli Ali Haydar Efendi'nin Teshîlü'l-Ferâiz'i, 1867 Tarihli Arazi-İ Emiriye Ve Mevkûfenin Tevsî'-İ İntikâlâtina Dâ'ir Nizamnâme, 1913 Tarihli Emvâl-İ Gayr-I Menkule İntikâlât Kanun-I Muvakkati, 1865 Tarihli Kadri Paşa'nin El-Ahkâm Eş-Şer'iyye Fî'l-Ahvâli'ş-Şahsiyye (Md. 584-647) Adlı eseri, DÖRDÜNCÜ KİTAP: Borçlar Hukuku, BİRİNCİ KISIM: İslâm Borçlar Hukûkunun Nazarî Esasları, İKİNCİ KISIM: İslâm Borçlar Hukûku Metinleri: 1876 Tarihli Mecelle-I Ahkâm-I Adliye, 1872 Tarihli Ali Haydar'in El-Mecmû'atü'l-Cedîde Fi'l-Kütübi'l-Erba'A Adlı eseri, 1888 Tarihli Îcâr-I Akâr Nizâmnâmesi, 1880 Tarihli Kadri Paşa'nin Eşya Ve Borçlar Hukuku Kodu (Mürşid'ül Hayran Ilâ Ma'rifeti Ahvâl'il-Insan Fi'l-Mu'âmelât'iş-Şer'iyye Alâ Mezheb'il-Imâm'il-A'zam Ebî Hanîfe En-Nu'mân). 1. 1923 Tarihli Vâcibât Komisyonu Zabitlari Ve Tedvîn Ettikleri Maddeler, 1923 Tarihli Vâcibât Komisyonu Esbâb-I Mûcibe Lâyihasi Ve Tedvîn Ettikleri Maddeler. BEŞİNCİ KİTAP: Eşya Hukuku, BİRİNCİ KISIM: İslâm Eşya Hukûkunun Nazarî Esasları, İKİNCİ KISIM: İslâm Eşya Hukûku Metinleri: 1876 Tarihli Mecelle'nin Eşya Hukuku İle Alakali Hükümleri (Md. 701-761, 950-956,1008-1044, 1045-1328), 1858 Tarihli Arâzî Kânûnnâme-I Hümâyûnu, Kadri Paşa'nin Eşya Ve Borçlar Hukuku Kodu (Mürşid'ül -Hayran). ALTINCI KİTAP: Ticâret Hukuku,BİRİNCİ KISIM: İslâm Ticâret Hukûkunun Nazarî Esasları, İKİNCİ KISIM: İslâm Ticâret Hukûku Metinleri: 1876 Tarihli Mecelle'nin Ticâret Hukuku İle Alakali Maddeleri (1045-1059, 1329-1448), 1881 Tarihli Ali Haydar Efendi'ye Ait Bey'-İ Müvâza'a, Karz Akdi, Murabaha Ve Kismet-İ Guremâ'ya Ait Risalesi, 1914 Tarihli Evkâf Bankasi Kanunu YEDİNCİ KİTAP: İslam Devletler Hususi Hukuku, BİRİNCİ KISIM: İslam Devletler Hususi Hukûku Metinleri: 1868 Tarihli Tâbi'İyyet-İ Osmâniyye Kânûnu, 1330 Tarihli Memâlik-I Osmaniye'de Bulunan Ecânibin Hukuk Ve Vezâifi Hakkında Kanun-I Muvakkat Ayrıca Külliyâtın son cildinde 120 sayfayı bulan bir İSLAM VE OSMANLI HUKUKU KAYNAKÇASI ve ayrıntılı bir KAVRAM FIHRISTI okuyucunun istifadesine sunulmuştur.

İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı 2. Cilt - Özel Hukuk 1

İslâm Ve Osmanlı Hukûku Külliyâtı'nın ÖZEL HUKUK başlıklı İkinci cildi iki kitaptan oluşmaktadır. BİRİNCİ KİTAP: İslâm Şahsın Hukuku, BİRİNCİ KISIM: İslâm Şahsın Hukukunun Nazari Esasları, İKİNCİ KISIM: İslâm Şahsın Hukuku Metinleri: 1855 Tarihli Vezâ'if Tevzî'ine ve İmâretlerin Sûret-i İdâresine Dâ'ir Nizâmnâme.1860 Tarihli Kadri Paşa'nın Ahvâl-i Şahsiye'sinin ilgili eserinin Maddeleri,

İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı 1. Cilt Kamu Hukuku

Üç büyük ciltte tamamlanacak olan bu eser, müftüler ve vâizler için bir fetvâ ve fıkıh el kitabı; hukuk tarihi öğrencileri ve araştırmacıları için tam bir başvuru eseri; İlahiyatçılar ve özellikle de İslâm Hukuku alanında merakı olanlar ve araştırma yapacaklar için olmazsa olmaz bir temel kaynak ve nihayet hukuk alanında çalışan hâkimler ve yasama organları üyeleri için ise tam bir mukayeseli hukuk külliyâtı olma özelliğini taşımaktadır. Zira Mecelle ve onu takib eden dönemleri içinde telif edilmiş bütün kanunlaştırma hareketlerinin meyvelerini, resmi ve gayr-ı resmi olanlarıyla birlikte bu eserde bulmak mümkün olacaktır. Hukûk tarihçilerinin, ilahiyatçıların ve tarihçilerin yakından takip eylediği ve 12 ciltte tamamlanmasını umut ettiğimiz Osmanlı Kânûnnâmeleri ve Hukûkî Tahlilleri adlı eserimiz, bütün dünya kütübhânelerinde haklı yerini ihraz etmiş bulunmaktadır. Ancak herkesin ve bilhassa hukûka vâkıf tarihçilerin, hukukçuların ve ilahiyatçıların haklı olarak şu soruları sordukları bize sözlü ve yazılı olarak ulaşmaya devam etmektedir. Bu 760 küsûr Kânûnnameyi incelediğimizde bunların sadece ve sadece genel manada bir hukûk sisteminin % 20'sine tekabül ettiğini ve asıl % 80'lik kısmın ortada kaldığını görüyoruz. Bu muğlak sorunun cevabı ne olabilir? Bu soruya net bir cevap vermek gerekirse, bu 3.000 küsur sayfayı aşacak olan üç ciltlik eser, bu sorunun gerçek manada cevabı olacaktır.