Ersan Urcan

Nefs Terbiyesi ve Ahlakı Güzelleştirme

İmam-ı Gazâlî’nin en büyük eseri olan İhyâu Ulûmi’d-Din, her dönem Müslümanlar için ilk akla gelen başvuru kaynağı olmuş ve bu esere büyük güven duyulmuştur. İhyâu Ulûmi’d-Din, dört ana bölümden ve her bölüm de onar konudan oluşmaktadır. İhyâu Ulûmi’d-Din içinde yer alan konuların her biri, eserin orijinal anlatımı asla bozulmadan, akıcı ve duru bir dil kullanılarak çevirisi yapıldı ve başlı başına birer kitap haline getirildi. İhyâu Ulûmi’d-Din’ in üçüncü bölümü olan Helak Edici Şeyler Bölümü’ nün ikinci konusu Nefs Terbiyesi ve Ahlâkı Güzelleştirme’ dir. İmam-ı Gazâlî bu eserinde; kalp hastalıklarının birçok kısımlarına işâret ediyor. Özetle onların tedavisi hakkındaki sözün keyfiyetine, hastalıkların hususî ilâcının tafsilâtını yapmaksızın parmak basıyor. Ahlâkın güzelleştirilmesine genel bir bakış sunarak, bedenin ilâcını buna misâl gösteriyor. Tâ ki, bilinmesi insanların zihinlerine yaklaşsın. Tâ ki bununla güzel ahlâkın faziletinin beyanı açıklığa kavuşsun. Sonra güzel ahlâkın hakikatinin beyanı... Sonra ahlâkların riyâzetle değişmeyi kabul etmesinin beyanı... Sonra güzel ahlâka vardıran sebebin beyanı... Sonra ahlâkların tehzibine varan yolların tafsilini bildiren yolların beyanını yapıyor. Sonra nefislerin riyâzeti... Sonra kalp hastalığının bilinmesinin alâmetlerinin beyanı... Sonra insanoğlunun nefsinin ayıplarını bilmesinde vesile olan yolların beyanı... Sonra kalplerin tedavi yolunun beyanı... Sonra güzel ahlâkın alâmetlerinin beyanı... Sonra gelişmenin başlangıcında çocukların riyâzetindeki yolun beyanı... Sonra iradenin ve mücâhede mukaddimelerinin beyanını açıklığa kavuşturuyor.

Cebrail As İle Hasbihal

- Cebrâil (as) ile Hasbihal adlı eser vahiy meleği olan, Allah'ın (cc) bizatihi gökyüzünde emin olarak vasfettiği Cebrâil (as) ile kâinatın medâr-ı iftiharı Efendimiz (sas) arasında geçen diyaloglardan oluşan bir eserdir.

Nefsinin Arzularından Kalbini Temizle Edebun Nefs

Hakim et-Tirmizi, İslam tarihinin gurur duyduğu İslami şahsiyetlerin en büyüklerinden sayılır. İlmin parlak olduğu, uzun süre dünya medeniyetinde etkili olan marifet kaynaklarının açıldığı bir dönemde yaşamıştır. Bu dönemde insanlara yol göstermiş ve nefis eğitimi için bir metot ortaya koymuştur. Hakim et-Tirmizi, hadis ilmi alanında akla gelen en önemli isimlerden biri olmasının yanında, tasavvuf alınında da çok önemli eserler vermiştir. Bunlardan bir olan Edebu'n Nefs'de; kişinin nefsinin hevâ ve arzularını kontrol altına alabilmesinin kalbini temizlemesi ile mümkün olabileceği ayet ve hadislerle desteklenerek, son derece sade ve anlaşılır bir dil ile anlatılmıştır.

Hidayete İlk Adım Bidayetül Hidaye

Hüccetü'l İslam İmam-ı Gazâli muhteşem eseri İhyâ-u Ulûmi'd-Din'in özü olduğunu söylediği bu eseri için şunları söylüyor: Her şeyden önce şunu bilmelisin ki; ilmin semeresi olan hidayetin eweli ve ahiri, zahiri ve bâtını vardır. Hidayetin nihayetine ancak başlangıçtaki sağlamlıkla ulaşılabilir. Aynı şekilde hidayetin bâtınına da ancak zahirine vakıf olduktan sonra erişilebilir. İşte ben sana hidayetin başlangıcını gösteriyorum ki, onunla nefsini tecrübe edesin, kalbini onunla sınayasın! Eğer kalbini hidayete meylediyor, nefsini de hidayete boyun eğiyor şekilde bulursan ve nefsinin hidayeti kabul ettiğine ikna oluyorsun o zaman hidayetin nihayetine bakmak ve ilim deryasına dalmak için buyur!

Kuranın Cevherleri Cevahirul Kuran

Ey uğraş olarak Kur’ân ile meşgul olan, ancak bu hususta gevşek davranıp Kur’ân’ın sadece zâhirî mânâlarını ve lafızlarını hızlıca kapan kişi! Sen nereye kadar okyanusun sahilinde gözün kapalı dolaşarak Kur’ân’ın harikulâde ahvâlinden gâfil olacaksın? Artık Kur’ân’ın güzelliklerini görüp de, hoş ve tatlı şeylerini sahile çıkartma zamanı gelmedi mi? Onun derinliklerine dalarak mücevherlerini çıkartıp da, zengin olma zamanı gelip dayanmadı mı? Okyanusun sadece sahillerine ve manzarasına sürekli bakıp da inci ve mücevherlerinden mahrum kaldığın için nefsini kınama zamanın gelmedi mi? Kur’ân’ın engin bir okyanus olduğu haberi sana hiç ulaşmadı mı? Okyanusun sahillerinden farklı farklı nehir ve kanalların oluşması gibi, önceki ve sonraki nesillerin ilminin de Kur’ân’dan bu şekilde çeşit çeşit kol ve türlere ayrıldığı haberi sana gelmedi mi? Okyanusun coşkun dalgalarına dalıp da incileri çıkartan kavme gıpta etmiyor musun? Öyle ki o insanlar o derinliklere dalıp oradan kırmızı yakutlar, ışıldayan inciler ve yeşil zebercedler çıkartmışlardır. Onlar okyanusun sahillerinde yüzüp amber ve altınları toplamışlardır. O kişiler bunları adalarına çıkartarak bunlardan panzehir yapmışlardır. Ben sadece kardeşlik hukukuna istinaden seni uyarıyorum. Onların yüzmelerinin, denize dalmalarının ve yolculuklarının nasıl olduğunu göstererek senin duanın bereketini umuyorum.

Yaratılıştaki Sırlar El Hikmetu Fi Mahlukatillah

Mahlûkatı incelemek, onların harikulâde hâllerini tefekkür etmek, çeşit çeşit mahlûkatın yaratılma hikmetlerini düşünmek, mârifetullah yolunda Allah'a tazim göstermek demektir. Böyle davranmak kişideki yakini kökleştirir. Bu hususta müttakilerin dereceleri de farklı farklıdır. Ben bu kitabı akıl ve basiret sâhipleri için Kuran âyetlerinin birçoğunun işaret etmiş olduğu nimet ve hikmetlerin çeşitlerini târif ederek telif ettim. (Allah celle celâlüh) aklı yarattı ve o akla ahdi göstererek onu tekmil etti, akıl sâhiplerine de mahlûkata bakmalarını, o mahlûkatta bulunan harikulâde hâlleri tefekkür ederek onlardan ibret almalarını emretmiştir. Nitekim Allah (celle celâlüh) şöyle buyurmuştur: "De ki: Göklerde ve yerde neler var, bakın da ibret alın!' Yûnus Sûresi,101. "Her canlı şeyi sudan yarattık. Hâlâ inanmıyorlar mı? Enbiyâ Sûresi, 30. Buna benzer pek çok apaçık âyet ve delil vardır ki, bunları ancak selim akıl sâhibi insanlar idrak eder. İmam-ı Gazali

Tehlikeli Tuzaklar

Kim dünyanın sonunu düşünürse ondan sakınır. Kim yolun uzun olduğunu idrak ederse o yolculuk için hazırlık yapar. Bunları bilip de unutan kişinin hali ne tuhaftır! Bunun zararını görüp de üzerini örten ne ilginçtir! “Oysa asıl korkmana lâyık olan Allah’tır.” (Ahzab, 37) Sadece zannettiğin hususta nefsin sana galip gelirken, sen emin olduğun konuda nefsine galip gelemedin. En ilginç şey de; mutluluğun seni aldatan şeylerde, hataların seni eğlendiren şeylerde gizlenmiş olmasıdır. Sağlığınla aldandın, hastalığını unuttun. Afiyette olmana sevinmen, yaklaşan acıdan seni gafil kıldı...

Ahirette Allahın Kulları İle Diyaloğu

Bu çalışmamızda; Rabbimizin yarın ahirette biz kullarıyla neleri konuşacağını açıklamak istedik. Kişi bu diyalogların yaşanacağını bilirse hayatındaki her günü daha dikkatli yaşamaya, insanlarla iyi geçinmeye, zamanını israf etmemeye, ibadetlerine özen göstermeye gayret eder. Böylece huzur-u ilahide en azından “Rabbim! Elimden gelen ancak bu kadar oldu” diyerek Rabbinin sonsuz rahmetine sığınır. Rabbimiz kullarına çok değer vermiştir. Onları dünyada iken peygambersiz ve kitapsız bırakmamış, rızıklarını kesmemiş, işlemiş oldukları günahlara rağmen tövbe etmeleri için onlara bir ömür zaman tanımıştır. Onun biz kullarına verdiği lütuflar sayılarla ifade edilecek türden de değildir. Tüm bunların karşılığında kullarından sadece ibadet etmelerini, şükretmelerini, haram ve helâllere dikkat etmelerini istemektedir. İşte ahirette kullarına lütfetmiş olduğu bu nimetler karşılığında neler yaptıklarını soracak ve onlara asla zulmetmeyecek, adaletiyle tecelli edecektir.

Allahın Gölgesindeki 7 Zümre

Ebû Hüreyre (R.A.) rivâyet etmiştir: “Yedi bölük insan vardır ki, Allah onları hiçbir gölgenin bulunmadığı günde (kıyamet gününde), arşın gölgesinde gölgelendirir. O yedi bölük şunlardır: 1. Âdil devlet başkanı, 2. Allah’a ibâdet ederek büyüyen genç, 3. Kalbi mescidlere bağlı kimse, 4- Allah için birbirini seven ve bu sevgi ile buluşup ayrılan kişi, 5- Güzel bir kadın tarafından çağrıldığı halde ”Ben Allah’tan korkarım” diyerek bu teklifi reddeden kimse, 6- Sağ elinin verdiği sadakayı, sol eli bilmeyecek kadar verdiği sadakayı gizli tutan kimse, 7- Tenha yerde Allah’ı zikrederek gözleri yaşla dolan kimse... (Buhari; Ezan 36, Zekat 16, Rikak 24, Hudud 19, Müslim; Zekat 91, Nesaî; Adabül Kudat 2)

Allaha Yaklaştıran Ameller

İhlas dindeki en büyük rükündür. O, amellerin ve dürüst olmanın temelidir. Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: “Kim dünyadan ayrılırken ihlas üzerine, Allah (c.c.)’a ortak koşmamış, namazını kılan, zekâtını veren kişi olarak ayrılırsa Allah (c.c.) bu kişiyi kendi rızasını elde etmiş olarak dünyadan ayırır.” (İbn Mace) İhlas, kalpte bir nur olup insanı salih bir niyete, temiz bir vicdana, amelleri Allah (c.c.) için yapmaya, yaptığı tüm hayırlı işleri onun rızasını kazanmak için yapmaya götürür. Her kim de ihlası kaybederse kalbi kararır, amelleri fesada uğrar, sevabı gider, yolunu şaşışır ve apaçık hüsrana uğrar.

Edebüd-Dünya veD Din Dünya ve Din Edebi

İmam Mâverdi, fikri zenginliği ve üslup güzelliği ile tanınan, tefsir, hadis, kelam, fıkıh, fıkıh usülü ve edebiyat sahalarında engin bilgiye sahip bir âlimdi. Bunun yanı sıra felsefe, siyaset, ahlâk gibi ilim dallarında da söz sahibi olduğu telif ettiği eserlerden anlaşılmaktadır. Mâverdi çeşitli dallarda eserler yazarak ilim dünyasına büyük katkılarda bulunmuştur. Edebü'd Dünya ve'd Din, Imam Mâverdinin en meşhur eserinden biridir. Dini ve dünyevi edep ölçülerine yer veren bir ahlâk kitabıdır. Eserde davranış ve ahlak ölçüleri; âyet, hadis, şiir, emsal ve hikmetli sözlerle desteklenerek açıklanmıştır. Ayrıca; aklın tarifi ve mahiyeti, akıl-tecrübe ilişkisi, bilginin değeri, ilim-din münasebeti, din âdâbı, tecrübelere dayalı, tutarlı ve yaşanabilir bir ahlâk anlayışı, ahlâk eğitiminde başkalarının bilgi ve tecrübelerinden faydalanma gibi konular üzerinde durulmuştur.