İbn Rüşd

Bidayetül Müctehid ve Nihayetül Muktesid

İbn Rüşd, Bidâyetü'l­Müctehid'de, hem kitabın bütünü, hem de incelediği her bir kitap açısından, son derece sistemli bir yol izler. Her kitabın başında, ele alacağı konuları belirtir. Konuları işlemeye başlayınca, müctehidlerin ittifak ettiği noktaları belirterek söze başlar. Daha sonra da ihtilâf ettikleri meseleleri ele alır. İhtilâf edilen meselelerde, belirleyebildiği bütün müctehidlerin görüşlerini tasnifli bir biçimde sunar. Bu ihtilâfın sebebi klişesiyle, ihtilâflarının kaynağını belirtir. Her görüşün dayanağını ve iç tutarlılığını ya da tutarsızlığını belirttikten sonra, doğruya yakın gördüğü görüşü tercih eder; bazan da tamamen kendine has yeni bir görüş ortaya koyar. İbn Rüşd, genel olarak Mâliki mezhebine bağlı olmakla birlikte, iç tutarlılığı açısından sakat gördüğü noktalarda bu mezhebi eleştirmekten de geri kalmaz. Ele aldığı konuları seçerken, âyet ve hadislerde açıkça belirtilmiş (=mantûk) ya da bu belirtilenlerle ilgili olup kendileri hakkında açık bir düzenleme bulunmayan (=meskût) konuları ele almaya ve bu çerçevenin dışına taşmamaya büyük bir özen gösterir. Ayrıca, kendi zamanında tartışma konusu olan ilgi çekici meselelere de yer verir.

Felsefe - Din İlişkileri Faslu'l-Makal el-Keşfan minhaci'l-edille

İbn Rüşd'in, tercümeleri sunulan iki kitapta çözmeye çalıştığı problem felsefe-din ilişkileri, bir başka deyişle akıl-vahiy ilişkisidir. Yazarın temel görüşü bu iki alan arasında bir çatışma olmayacağı fakat iki alanın anlaşılmasının akıl ve idrak seviyelerinde farklı olabileceği istikametindedir. Tercümenin başında İbn Rüşd'ün hayatı ve problemin İslâm düşünce tarihindeki seyrini veren bir giriş bulunmaktadır.