Muhsin Demirci

Kurandan Evrensel İlkeler

İslam medeniyetini anlamak için kuşkusuz İslamın müslüman hayatında ve tarihinde oluşturmuş olduğu etkiye bakmak gerekir. Bu etki kendisini ibadetlerde, kurumlarda, düşüncede ve manevi hayatta belirgin kılmıştır.İşte Armağan Kitaplar bu anlama faaliyetini gerçekleştirmek için yayınlanmaktadır. İlâhi kitaplar içerisinde günümüze kadar özgünlüğünü koruyan yegâne kitap hiç kuşkusuz Kurândır. Kurânda hukûki, ahlâkî, iktisâdî ve sosyal alanlara ait bir takım evrensel ilkeler yer almaktadır. İşte biz bu mütevazi çalışmamızda sözünü ettiğimiz evrensel ilkelerden bir kısmını ele almak istiyoruz.

Kurana Göre İnsan ve Sorumlulukları

Yüce Allah'ın yeryüzünde halifelik görevini yerine getirmek üzere üstün bir donanıma sahip olarak yarattığı insan, yapıp ettiklerinin sonuçlarından sorumlu tutulsun diye özgür bırakılmıştır. Buna göre insanın sorumluluğu özgürlüğünün bir sonucudur. Bunun da Allah katında tek bir karşılığı vardır, o da insanın yaratanına karşı kulluk görevini yerine getirmesidir. Zira insanın Allah'a karşı sunacağı kulluk, esasen Allah'ın ona olan sonsuz ihsan ve ikrâmlarına karşılık bir nevi şükrân borcudur. Yapılan iyiliklere karşı nankörlük etmeyip aksine şükrünü yerine getirmek ise, ancak fıtratı bozulmamış insan için söz konusudur. İyiliklerin ve güzelliklerin gerçek kaynağı da Allah olduğuna göre, O'na kulluk etmenin olumsuz şekilde cereyan etmesi tabii ki, vicdanının sesini dinleyen insan için hiç de hoş bir durum değildir. O halde insan, nimete mazhariyetinin bir sonucu olarak büyük bir sorumluluk taşımaktadır. İşte bu çalışma insanın sözünü ettiğimiz sorumluluklarının neler olduğunu ortaya koymak üzere kaleme alınmıştır.

Kuran Tarihi

Bugün insanlık için nübüvvet kültürünü semâvî kitap olarak muhafaza eden tek kaynak Kur'ân-ı Kerîm'dir. Bu yüzdendir ki insan onun derûnî manalarına nüfûz ettikçe, Allah'ı düşünce, akıl ve his yoluyla duymaya, anlamaya, kavramaya ve O'na yakınlaşmaya daha fazla gayret göstermektedir. Bu anlamda Kur'ân-ı Kerîm müminler için bir nur, bir ışık ve bir yol göstericidir. Böyle olunca elbette ki Kur'ân'ın muhtevasını anlamaya çalışmak yanında onun tarihiyle alakalı hususlarda bilgi sahibi olmak da her Müslüman için gereklidir. Hele dini tahsil yapan kimseler için bu, başta gelen bir vazifedir. Çünkü söz konusu bilgiler, Kur'ân'ın hidâyetine ulaşıp, onun sesini duymak ve onun yüksek âhengiyle coşmak için asıl kabul edilen anlamın kavranmasında, yardımcı bir unsur niteliğindedir.

Konulu Tefsire Giriş

İnsanlığın ihtiyaçlarını karşılamak ve ortaya çıkan problemlere çözümler üretmek gayesiyle indirilen Kuran konularına göre tertip edilmiş bir kitap değildir. Bu yüzden şayet herhangi bir konuda onun görüşüne müracaat edilmek istenirse o mesele ile ilgili tüm nassların bir araya getirilerek bunların tarihsel bağlama uygun bir şekilde dizilip yorumlanması gerekmektedir. İşte bu yönteme kısaca konulu tefsir denir. Bu niteliğinden dolayıdır ki konulu tefsir son zamanlarda adından çok söz edilen bir yöntem olarak gözükmektedir. Zira gittikçe karmaşık bir hal alan ve sorunları günden güne ağırlaşan günlük yaşam Kuranı konularına göre ele alarak ayrıntılı bir şekilde incelemeyi ve tefsir faaliyetlerini bu yolla sürdürmeyi gerekli kılmıştır.

Tefsirde Metodolojik Sorunlar

Tefsirle ilgili metodolojik (usûlî) sorunlar İslâm dünyasında hep devam edegelmiştir. Bunun da İslâmî gelenekte tek bir metodolojiyi dikte ettirme düşüncesinin bulunmamasından kaynaklandığı söylenebilir. Çünkü tefsir metodolojisi Müslüman âlimlerin zihinlerinde hep çoğulcu bir yapıyı çağrıştırmıştır. Bunun doğal bir sonucu olarak tefsirdeki metodolojik arayışlar bir taraftan kendi alanında açılım gösterirken diğer taraftan da birçok soruna zemin hazırlamıştır. İşte biz bu mütevâzi çalışmamızda sözünü ettiğimiz sorunların önemli bir kısmını ele alıp değerlendirmeye çalıştık.

Günümüz Tefsir Problemleri

Müslümanlar için bilgi objesi olmasının ötesinde hayata yön veren ve bu anlamda varoluşsal bir değer ifade eden Kur'ân, ahlâkî değerlerin tamamen kaybolduğu bir zamanda insanlığa gönderilen bir hidâyet kaynağıdır. Bu kaynaktan gerektiği gibi yararlanmak hiç kuşkusuz Kur'ân'a dönmekten ve onunla hemdem olmaktan geçmektedir. Genelde bu bilinçte olan müslümanlar özelde de Türk toplumu Kur'ân'ı okuma, okutma, ezberleme ve ezberletme konusunda büyük bir hassasiyet göstermektedir. İşte biz de tamamen bu hissiyatla hareket ederek tefsirin tartışmalı konularıyla ilgili bir çalışma yapmaya gayret ettik. Amacımız hem Türkiye'deki İlâhiyat Fakültelerinin müfredat programlarında yer alan "Günümüz Tefsir Problemleri" adlı dersin içeriğine uygun bir kitap hazırlamak hem de genel okuyucu kitlesinin, Kur'ân muhtevasıyla ilgili tartışmalı meselelerde belli bir birikim sahibi olmalarına yardımcı olmaktır.

Tefsir Tarihi Muhsin Demirci

Ahlaki ve insani değerlerin tamamen kaybolduğu, beşeriyetin cehalet karanlıkları içinde kıvranıp durduğu bir zamanda hidayet ufkundan doğan bir güneş, cihana ilim ve hikmet nurlarını yayarak insanlığı tarihin karanlıklarından aydınlığa çıkarmıştır, Bu güneş, hiç kuşkusuz Kuran-ı Kerim’dir. Onun sahip olduğu semavi feyizleri ve hayati kuvveti ortaya çıkaran bilim dalı ise Tefsirdir, Tefsir bilindiği gibi Kur’an’ın dil bakımından tahlil edilmesiyle ve metnin anlaşılması için gerekli olan verilerin bir araya getirilmesiyle gerçekleştirilen bir faaliyettir. Hz. Peygamber (s.a.v) ve ashab ile başlayan bu faaliyet önceleri şifahi bir tarzda, hicri II. asrın ikinci yarısından itibaren de yazıya geçilerek günümüze kadar devam edip gelmiştir. Kur’an mesajının anlaşılmasına yönelik bütün bu aktiviteler tarihsel bir süreci oluşturmaktadır ki buna “Tefsir Tarihi” denilmektedir. Söz konusu tarihin başlangıçtan bugüne kadar geçirmiş olduğu gelişim sürecinin bilinmesinde elbette ki zaruret vardır, Özellikle İlahiyat öğrencilerinin ve Kur’an üzerine araştırma yapanların bu tarihi süreç içerisindeki Kur’anî yaklaşımları ve bu yaklaşımların sonucunda ortaya çıkan çalışmaların ürünlerini iyi bilmeleri gerekmektedir. İşte tamamen bu espriden hareketle kaleme alınan bu eser, hem Kur’an’ı, İslami geleneğin hassasiyetlerini göz ardı etmeden tanıtmak ve hem de tarihe bir yoluculuk yaparak tefsirle ilgili çabaları özetlemek suretiyle Kur’an’a yönelik hizmetlere bir nebze olsun katkıda bulunmak gibi bir amaç taşımaktadır.

Vahiy Gerçeği (İslam Hukukunda)

Kur ân-ı Kerîm e göre vahiy, insanlığın yolunu aydınlatan ilâhî bir ışıktır. İnsanoğlu ancak bu ışık sayesinde Yaratıcı sının kudretini, yüce sıfatlarını, kâinattaki mutlak hâkimiyetini idrâk edip dünya ve ahirette mutluluğu elde edebilir. İnsanın, vahyin muhtevasına konu olan hususları yani dinî inanç ve amellere ait meseleleri aklıyla ve bilimin verileriyle keşfetmesi mümkün değildir. Çünkü vahiy hem muhteva hem de özel bir iletişim yolu olarak madde ve duyular üstü bir nitelik arzetmektedir. Bu yüzden Allah Teâlâ insanoğlunun ihtiyaç duyduğu vahiy muhtevalarını, peygamberleri aracılığıyla onlara ulaştırmıştır. Vahiy zincirinin son halkasını oluşturan Kur ân, kendisinden önceki kitaplardan ilgisiz, içeriği itibariyle yeni bir kitap değil, bağlı bulunduğu vahiy geleneği içerisinde onlarla aynı amacı gerçekleştirmeyi hedefleyen bir kitaptır. Ancak semavî kitapların sonuncusu olması hasebiyle Kur ân, daha önceki vahiy muhtevalarında görülen tebdil ve tahrife meydan vermeyecek yüce bi

Kuranın Ana Konuları

Bilindiği gibi Kuran, ne sadece vahye tanıklık etmiş toplumun örf, adet, yaşayış, zihni alışkanlık ve idrak biçimlerinin, nede onu tebliğ eden zatın hayatının bir yansıması ve onlar tarafından yönlendirilmiş güdümlü bir vahiy muhtevasıdır. O, bireysel ve toplumsal düşünce alışkanlıklarının bir ilk ateşleme malzemesi olarak sonsuz boyutları ve mekanları kucaklayan ilahi bir kitaptır. İşte bu kitap insanlığın yolunu aydınlatmak için içerdiği evrensel mesajını asli ve tali konuları iç içe bir düzen içinde sunmaktadır. Asli konular, dinin özünü oluşturan itikad, ibadet, ahlak ve sosyal hayatı düzenleyen ahkam konularıdır. Tali olanlar ise, yaratılış ve varlıklar, peygamberler ve geçmiş toplumlara ait haberler yahudi, hristiyan, kafir ve münafıkların iç yüzlerini ortaya koyan beyanlardan ibarettir. Kuranı anlamak, öncelikle onun söz konusu asli konularını bilmeye ve anlamaya bağlıdır. İşte biz tamamen bu noktadan hareketle Kuranın temel konuları üzerinde bir çalışma yaptık. Amacımız, bir taraftan din ilimlerini tahsil edememiş okuyucu kitlesine, diğer taraftan da dini tahsil yapmakla birlikte Kuran üzerinde araştırma yapanlara bir nebze olsun yardımcı olmaktadır.

Tefsir Usulü Muhsin Demirci

Bilindiği gibi Kur'an İslam'ın inanç, ibadet ve ahlak esaslarının yanısıra, dünya ve ahiretle ilgili diğer konularda da aşkın ilkeler koyan yüce bir kitaptır. Bu yüzdendir ki, müslümanlar onun telkin ettiği yüksek idealleri kendilerine rehber edinmişler ve hikmet dolu ifadelerini inceleme konusunda olağanüstü bir gayret ve titizlik göstermişlerdir. Hz.Peygamber s.a.v ile başlayan bu gayretler, sahabilerden tabiilere ve onlardan da daha sonraki nesillere intikal ederek zamanımıza kadar gelmiştir.

Tefsir Tarihi

Tefsir Terimleri Sözlüğü

Terimlerin anlamlarını öğrenmek, kapsamlarını anlamak için genel sözlükler yeterli değildir. Bunun için özel sözlüklere ihtiyaç vardır. Çünkü her bilim dalının kendine mahsus terimleri söz konusudur. Bunları her zaman genel sözlüklerde bulmak mümkün değildir. O halde yapılması gereken önemli görevlerden biri de her bilim dalının terimlerini müstakil olarak bir kitapta toplamak suretiyle okuyucuların işini kolaylaştırmak olmalıdır. İşte biz de bu anlayıştan hareketle İslâmî ilimler içinde çok önemli bir yere sahip olan Tefsir ilminin terimlerini eldeki imkânlar nispetinde tespit edip, fazla tafsilata dalmadan bir kitap haline getirmek istedik.