Mustafa Öz

Başlangıçtan Günümüze İslam Mezhepleri Tarihi

Dünyada mevcut vahye dayanan yahut dayanmayan bütün dinlerin, ana esaslarını belirten, sübût ve delâleti kesin olan metin ve ifadeleri yanında, değişik sebeplerle üzerinde fikir yürütme ve yorumlamaya müsait metin ve delilleri bulunduğu daima görülegelmiştir. Kesin delillere dayanan konular, dinin aslî bünyesini teşkil eden, inanılıp kabul edilmesi gerekli, aksi halde kişinin din dışına çıkmasına sebep olacak ana esaslardır. Tâlî veya zannî kabul edilen, farklı anlayış ve yoruma müsait olan metin ve delillerden elde edilen sonuçlar ise, mezhebin konusunu teşkil eder. Dinin temel esasları terkedilmediği sürece, bu tür delillerin neticesi olarak ortaya konulan farklı anlayış, uygulama ve yorumlar, dinden uzaklaşma ve küfre sebep teşkil etmeyip, dinin kurallarına göre, isabet yahut isabetsizlik çerçevesinde değerlendirilmiştir. Dinin muhatabının insanlar olması, insanların da farklı yapı ve düşünceye sahip bulunması, din bünyesinde değişik düşünce kuruluşları demek olan mezheplerin ortaya çıkmasının en önemli sebeplerinden biridir. Mezhep gerçeği sadece İslâmla ilgili olmayıp, bütün dinlerde görülen tabii bir sonuçtur. Bu sebeple ilgili olduğu konularda fikir ve düşünce geliştirme ekolü durumunda olan mezhepler, kasıt ve cehalet olmadığı sürece, din mensupları arasında hiçbir şekilde ayrılık, kavga ve mücadeleye taraf olmamıştır.

Anahatlarıyla İslam Mezhepleri Tarihi

Dünyada mevcut vahye dayanan yahut dayanmayan bütün dinlerin, ana esaslarını belirten, sübût ve delâleti kesin olan metin ve ifadeleri yanında, değişik sebeplerle üzerinde fikir yürütme ve yorumlamaya müsait metin ve delilleri bulunduğu daima görüle gelmiştir. Kesin delillere dayanan konular, dinin aslî bünyesini teşkil eden, inanılıp kabul edilmesi gerekli, aksi halde kişinin din dışına çıkmasına sebep olacak ana esaslardır. Tâlî veya zannî kabul edilen, farklı anlayış ve yoruma müsait olan metin ve delillerden elde edilen sonuçlar ise, mezhebin konusunu teşkil eder. Dinin temel esasları terk edilmediği sürece, bu tür delillerin neticesi olarak ortaya konulan farklı anlayış, uygulama ve yorumlar, dinden uzaklaşma ve küfre sebep teşkil etmeyip, dînin kurallarına göre, isabet yahut isabetsizlik çerçevesinde değerlendirilmiştir. Dinin muhatabının insanlar olması, insanların da farklı yapı ve düşünceye sahip bulunması, din bünyesinde değişik düşünce kuruluşları demek olan mezheplerin ortaya çıkmasının en önemli sebeplerinden biridir. Mezhep gerçeği sadece İslâmla ilgili olmayıp, bütün dinlerde görülen tabii bir sonuçtur. Bu sebeple ilgili olduğu konularda fikir ve düşünce geliştirme ekolü durumunda olan mezhepler, kasıt ve cehalet olmadığı sürece, din mensupları arasında hiçbir şekilde ayrılık, kavga ve mücadeleye taraf olmamıştır.

İmamiyye Şiasında Onikinci İmam ve Mehdi İnancı

Şia ile diğer İslam mezhepleri arasındaki en önemli uyuşmazlık konusu olan imamet, mutedil ve müfrit Şia fırkaları arasında da birbirinden farklı düşüncelerin doğmasına sebep olmuştur. Günümüzde Şia nın en önemli temsilcisi sayabileceğimiz, adını imametten alan İmamiyye Şiası da, konuya verdiği önemden dolayı imameti usulü d-din içinde zikretmektedir. Hz. Peygamber den sonra gelecek imamların onikinci imamla son bulacağı, bu imamın kaybolduktan sonra geri dönüp el-Kâim el-Mehdî sıfatıyla dünyayı ıslah edeceği düşüncesi, İmamiyye sisteminde bir inanç esası olarak benimsendiği için, gaip imamın dönmesi asırlardan beri beklenmektedir. Bu durum İmamiyye ile diğer İslam fırkaları arasında daima münakaşa mevzuu olmuş, İmamiyye imamın şahsiyetini, gaybetini, gaybetten sonraki dönüşünü ve yapacağı ıslahatı isbat için büyük çaba göstermiştir. Hakkında pekçok ihtilâf bulunan bu konuyu inanç esasları arasında mütalaa etmekten dolayı muhaliflerinin yönelttiği tenkitleri cevaplandırmada da güç dur

İmamı Azamın Beş Eseri

Ebû Hanife 80/699-150/767 yılları arasında yaşamış büyük bir fıkıh ve akaid alimidir. Asıl adı Numan, baba adı ise Sabit tir. Müslümanlar arasında İmâmı Âzam yani en büyük imam lakabı ile bilinmekledir. Ailesinin Fars, Türk yahut başka bir kavme mensup olduğu kesin olarak belli değilse de, Arap olmadığı, fakat Araplar arasında doğup büyüdüğü muhakkaktır. Hz. Peygamber in ailesine bağlılığı ve dinde samimiyeti ailesinden alan Ebû Hanife ilk talebelik yıllarında Küfe de Kur ân-ı Kerîm i hıfzetti. Arapçanın yeni teşekkül etmekte olan sarf ve nahiv bilgileri ile edebiyatını öğrendi Yetiştiği çevrede bulunan büyük hadis âlimlerinden hadis dinledi ve fıkıh öğrendi. Son derece kuvvetli bir mantık ve muhakemeye sahip olmasından dolayı, özellikle Irak ın Basra ve Küfe gibi beldelerinde çok gelişmiş olan cedel yolu ile kelâm konusunda ilerlemeler kazandı. Özellikle Kûfe li büyük âlim Ebû Amr eş-Şa bi den (öl. 104/722) istifade elli. 16 yaşında iken, babası ile hacca gittiği ve orada hadis âlim

Yılların Özü-Hayatım ve Hatıralarım

"Bizim yaşadığımız toplumda, genellikle hatıralar şifahi olarak nakledilir. Birkaç nesil geçtikten sonra hemen her şey unutulur. Kişi, ailesinin fertleri, onların hayat ve faaliyetleri hakkında hemen hiçbir şey bilmez. Ben de onlardan biriyim. Anne ve babamı biliyorum, dedem, babaannem ve anneanneme ulaştığım için onları da biliyorum. Fakat maalesef dedemin ve babaannemin annesi ve babası kim, isimleri ne, ne işle meşgul olmuşlar, hayatlarını nasıl ve nerede geçirmişler? Bunların hiçbirini bilmiyorum. Son günlerinde Anneannemin yüz yaşını aşkın olarak vefat eden annesi Şâkire Hanım’ı gördüm, ama babası kim, ismi ne, bilmiyorum. Tarihle meşgul olan bir kimse olarak, hiç olmazsa birkaç nesil öncesinin bilinmesi gerektiğine inanıyorum. Fakat bu gün ben, bu bilgilerden tamamen mahrumum. Bütün bunları düşünerek, ailemi, ailemin fertlerini ve özelliklerini, çocukluğumu, doğup büyüdüğüm memleketimi, uzun süren tahsil hayatımı, tahsil hayatı boyunca kendilerinden istifade ettiğim hocalarımı, onların hususiyetlerini, okuduğumuz dersleri, öğrencilik ve meslek ha-yatındaki arkadaşlarım ve meslektaşlarımı, karşılaştığım ve hakkında bir kanaate sahip bulunduğum kimseleri, daha sonraki nesle aktarmak ve onları bu konularda az da olsa bilgi sahibi kılmak istedim. " ..