Şakir Gözütok

Kadınlara da Farzdır İslamda Kadın Eğitimi ve Öğretimi

Ülkemizde, İslam'da kadının eğitimi ve öğretiminin nasıl gerçekleştiği ve zamanla nasıl geliştiği konusu, maalesef yeterince bilinmemektedir. Çoğu zaman, tam olarak bilinemeyen bu konu etrafında tartışmalar yapılmakta ve çeşitli görüşler ileri sürülmektedir. Önemli saydığımız bu konunun, temel kaynaklardan hareketle ele alınmasını ve gerçek yönüyle ortaya konulmasını bir ihtiyaç olarak kabul ettik ve bu amacı gerçekleştirmek için bu çalışmayı siz okurlarımızın istifadesine sunduk. Bu araştırmayı, daha önce bu konu ile ilgili kaleme aldığımız makale, tebliğ ve kitaplarımızda dağınık şekilde bulunan bilgileri bir araya getirerek ve mevcut bilgileri yenileriyle zenginleştirerek oluşturduk.

İslama Yönelik İthamlara Cevaplar

İslam Medeniyetinde Eğitim Felsefesi

Günümüzde İslam Eğitim Felsefesi adı altında kalem oynatanlar ve düşünce serdedenler, İslam dünyasında felsefe ile ilgilenenlerin büyük çoğunluğunun yaptığı gibi genelde Batı felsefesini temel alarak İslam Eğitim Felsefesini yapılandırmaya ve izah etmeye çalışmaktadırlar. Hâlbuki çok iyi biliyoruz ki İslam dünyasında felsefî çalışmalar, ancak Halife Mansur döneminden itibaren yapılan tercümelerden sonra başladığını söyleyebiliriz. O halde şu soruyu sormanın zamanı gelmiştir: Resulullah döneminden itibaren Mansur zamanına gelinceye kadar yaklaşık bir asrı aşkın bir süreçte, İslam eğitiminin bir felsefesi ya da diğer bir ifade ile İslam eğitimini besleyen bir düşünce yok muydu? Ya da başka bir ifadeyle bu zaman zarfında eğitim anlayışı, tesadüfi bir şekilde mi işliyordu? Hiç kimse, İslam âleminin bu döneme gelinceye kadar eğitimini kör ebe oynayarak oluşturduğunu iddia edemez. Resulullah döneminden itibaren İslam eğitimini şekillendiren ciddi ve de sınırları çizilmiş bir anlayış ve düşünce mevcuttu. Kaldı ki, felsefî eserlerin tercüme edildiği döneme gelinceye kadar, zaten İslam eğitiminin temel anlayışı şekillenmiş ve temel eğitim kurumları oluşmuş durumdaydı. Bu dönemde oluşan eğitim anlayışı, zamanla değişik şekil ve tarzlarda uygulansa ve ortaya konulsa bile, Kur'an'dan beslenmeye ve Resulullah (s.a.v.) döneminde atılmış temellerden sapmamaya çalışmıştır. İslam eğitimini şekillendiren kendine has düşünce yapısı ve felsefesi vardır. Bu anlayışın en köklü ve sağlam kaynağını Kur'an-ı Kerim ile Resulullah'ın (s.a.v.) sünneti oluşturmaktadır. Bu İlahî ve Nebevî kaynağın beslediği ve yönlendirdiği eğitim anlayışı, aslî yapısından çok şey kaybetmeden asırlar boyu sürüp gelmiştir. Burada ortaya koymak istediğimiz şey, İslam'ın ruh ikliminden beslenen eğitim düşüncesini ortaya koymaya çalışmaktır.

Hz Peygamber Döneminde Eğitim Öğretim

Şimdiye kadar yapılan çok sayıda araştırmaya karşılık, Din Eğitimi sahasında hala el değmemiş pek çok konu bulunmaktadır. Bu güne kadar bütünüyle ele alınamamış ve incelenememiş konuların başında İslâm Eğitim Tarihi gelmektedir. Bu çalışmamızda, hem İslâm Eğitim Tarihi sahasındaki söz konusu eksikliği gidermek ve hem de günümüze kadar şekillenen İslâmî eğitimin ilk dönemlerdeki durumunu tespit etmek gayesiyle Resulullah'ın(s.a.v.) sağlığında mevcut eğitim ve öğretimin durumunu genel hatlarıyla incelemeye çalıştık. Öncelikle, İslâm'ın zuhurundan önceki dönemi ele almakla işe başladık ve daha sonra Resülullah(s.a.v.) dönemini vuzuha kavuşturmaya çalıştık. Böyle bir yol takip etmemiz, İslâm'ın zuhurundan önceki dönemde mevcut olan eğitimin genel durumu ile yine aynı dönemde faaliyet gösteren eğitim ve öğretim kurumlarının, İslâm'ın hüküm sürdüğü dönemlerde nasıl bir gelişme kaydettiğini takip etmemizi kolaylaştırmıştır. İncelediğimiz eserlerde öncelikle ilk elden kaynaklardan bilgileri almaya çalıştık. Bu çalışma, kendi sahasında ortaya konulan eserler arasında ilklerden biri olduğu için eksik ve kusurdan uzak olmayacaktır. Tek ümidimiz, yeni yetişen ilim ehlinin daha dakik ve mütecessis tavırlarıdır.

Hz Peygamberin Hadislerinde Eğitim Metodları

Bu kitapta, hadislere değişik bir bakış açısısından hareketle, onların eğitim yönünü ortaya koymayı denedik. Yaptığımız bu inceleme, konuyu ele alış ve tasnif ediş biçimiyle ilk defa denenen bir usûl ve yeni bir çalışma metodunu içermektedir. Öncelikle, Buhari ve Müslim'in Sahih'lerinde yer alan hadislerden eğitim açısından kullanabileceklerimizi Mekkî ve Medenî açıdan tasnif etmeğe çalıştık. Mekkî ve Medenî hadislerde uygulanan eğitim metod ve prensipleri bakımından benzerlik ve farklılıklarını ortaya koyduk. Bununla birlikte, eğitim konusuyla ilgili; Ebu Davud, Tirmizi, Nesei, İbn Mace'nin Sünen'leri, İmam Mâlik'in Muvatta'sı, Ahmed b. Hanbel'in Müsnedi, Darimî ve Darekutnî'nin Sünenleri, Taberanî'nin Mu'cemu'l-Kebir'i ve Hâkim en-Neysaburî'nin Müstedrek'i olmak üzere toplam on iki hadis mecmuası gözden geçirilmiştir. Konuyu bu açıdan işlemeden önce, Mekke ve Medine'deki eğitim ve öğretim seviyesini etkileyen okuma ve yazma durumu ve İslâm'ın nüzulünden sonraki gelişimi ile eğitim kurumlarının o günkü mevcut durumlarını, sayılarını ve gelişimlerini tespit etmeye gayret gösterdik. Çalışmamızın sonunda, modern psikolojinin davranış alanında ortaya koyduğu psikolojik temelleri esas alarak Resulullah'ın(s.a.v.) uygulamalarıyla karşılaştırma yapmaya çalıştık.

Anahatlarıyla İslam Eğitim Tarihi

Bu kitap, üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, İslam eğitiminin teorik temelleri ele alınmıştır. İkinci bölümde, İslam eğitim kurumları incelenmiştir. Üçüncü bölümde ise, İslam eğitim geleneğinde öğretmen-öğrenci münasebetleri, kadın eğitimi, İslam eğitimindeki ilimler, konular, müfredat ve uygulanan yöntemler incelenmiştir. Piyasada İslam Eğitimi ile ilgili müstakil çalışmalar varsa da, İslam Eğitiminin tüm parçalarını ele alan bir çalışma yoktur. Elinizdeki bu çalışma, konular arasındaki ilişkiye dikkat çekmekte ve konuya bir bütün olarak yaklaşmaktadır.

İslam’ın Altın Çağında İlim

Hira’da gelen ilk vahyin üzerinden çeyrek asır geçtiğinde bütün Arabistan İslam’a teslim olmuş; yüzyıl geçtiğinde ise İslam Mağrib’den, hatta İspanya’dan Maveraünnehr’e kadar çok geniş bir coğrafyaya yayılmış haldeydi. Asr-ı Saadet’i takip eden bu asırlar, İslam’ın ışığının bir medeniyet suretinde kendisini bütün dünyaya tanıttığı asırlar olageldi. Elbette, Hira’da gelen ilk emrin; ve bir bütün olarak Kur’ân’ın ve hadislerin ışığında… Elinizdeki kitap, ‘İslam’ın Altın Çağı’ diye de tanımlanan bu dönemde, Müslüman dünyanın ilim ve eğitim alanında sergilediği göz kamaştırıcı manzarayı bütün ayrıntılarıyla ortaya koyuyor. Öğrenci merkezli, özgürlükçü, çoğulcu, fırsat eşitliğine dayalı eğitim-öğretim sisteminin esaslarını, kurumlarını, kaynaklarını, müderris ve öğrenci profillerini incelikle ve ustalıkla gösteriyor. İslam’ın Altın Çağında İlim, aynı zamanda modern pedagojiye ve ülkemizin eğitim sistemi arayışlarına cevaplar da içeren bir kitap olarak, öğretici muhtevasıyla vazgeçilmez bir kaynak niteliğinde…