15. Asırda Hatme Duası ve Tövbe Adabı

"Hatm-i hacegan" sünnette teşvik edilen zikir çeşitlerinden derlenmiş bir hatimdir. "Hatim" denmesinin sebebi, Fatiha ve İhlas surelerinin okunmasıdır. Zira Fatiha suresi Kur'an-ı Kerim'in bir hulasası olması sebebiyle onun bütününü kapsadığı kabul edilmektedir. Ayrıca hadis-i şerifte üç kere İhlas-ı şerife okuyan bir kimsenin Kur'an-ı Kerim'i hatmetmiş gibi sevap alacağı belirtilmektedir.(Müslim, Tirmizi)

Hatmeyi belirli bir usul üzere tertip eden zat, her ne kadar Hace Abdulhalık Gucdüvani hazretleri (vefatı 617/1220) olarak biliniyorsa da kökleri Cafer-i Sadık hazretlerine (vefatı 14/ 765) kadar dayanmaktadır. Fakat asıl olarak hatmenin dayanağı Hz. Peygamber'dir (s.a.v). Mübarel ellerine çakıl taşlarını almış ve taşlar elinde zikretmiştir. Sonra taşları sırasıyla Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer ve Hz. Osman'a 8r.anhüm) vermiş onların elinde de taşlar zikretmiş ve bu zikir orada bulunan herkes tarafından duyurulmuştur. (Taberani).

Kaynaklarda tövbe adabı ve hatm-i hacegan ile ilgili bilgilere XV. yüzyıldan itibaren daha sıkça rastlanmaktadır. XVIII. yüzyıldan sonra Mevlana Halid-i Bağdadi hazretleriyle birlikte hatm-i hacegan'ın düzenli olarak yapıldığı anlaşılmakta ve adab, erkan ile ilgili bilgilerin eserlerde kamilen yer aldığı görülmektedir.